Ươm mầm xanh cho Di sản

    Giữa phong cảnh thiên nhiên kỳ vĩ, tươi đẹp của vịnh Hạ Long thường xuất hiện một loài thực vật có chiều cao vượt trội so với các loài cây khác, đôi khi điểm thêm những cụm hoa màu trắng vàng, mọc vươn cao trên các đỉnh đảo đá.  Đó chính là Cọ Hạ Long -  một trong những loài thực vật đặc hữu chỉ có ở vịnh Hạ Long. Trải qua nhiều năm nghiên cứu, thử nghiệm, đến nay Cọ Hạ Long là loài thực vật đặc hữu của vịnh Hạ Long đã được nhân giống thành công. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu về quá trình này thông qua nhật ký ghi chép của một cán bộ Ban Quản lý vịnh Hạ Long dưới đây.
    Thấm thoắt đã được 15 năm kể từ ngày chúng tôi bắt đầu ý tưởng nhân giống và bảo tồn cây Cọ Hạ Long. Ngày đó mới ra trường, tuổi đời còn trẻ, tất cả chúng tôi đều nhiệt huyết với công việc, cái gì trong mắt mình cũng mới mẻ, lại được làm việc tại Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long là một vinh dự đối với chúng tôi, vì vậy, càng muốn cống hiến, muốn làm một cái gì đó cho Di sản này.
    Trong quá trình thực tế và đọc các tài liệu nghiên cứu của các nhà khoa học, chúng tôi khá ấn tượng với cây Cọ Hạ Long - một loài thực vật của vịnh Hạ Long. Nó xuất hiện đã lâu nhưng chỉ đến năm 1999 mới được công bố là loài thực vật đặc hữu và đặt tên là Cọ Hạ Long. Chúng tôi thấy rằng, Cọ Hạ Long chỉ phân bố rải rác trên một số đảo của vịnh, ít tập trung nhiều tại các đảo nên mặc dù du khách rất tò mò và muốn chiêm ngưỡng vẻ đẹp của cây Cọ cũng chưa thể giới thiệu cho du khách được. Vì thế, chúng tôi quyết định nghiên cứu, thử đi thu hạt và nhân giống cây Cọ xem thế nào?
    Nói là làm, từ năm 2007 chúng tôi bắt đầu thực hiện ý tưởng của mình. Từ việc tìm cây lấy hạt, nghiên cứu mùa hoa, mùa quả, thu hạt, ươm hạt và mang ra trồng thử nghiệm ngoài thực tế. Cứ mỗi một công đoạn thành công, nó như là nguồn cổ vũ tinh thần lớn nhất với chúng tôi và tiếp thêm sức mạnh cho chúng tôi thực hiện tiếp công đoạn tiếp theo. Đến năm 2009, thành quả của chúng tôi nhân được 80 cây Cọ con từ những hạt thu được. Tuy ít ỏi nhưng đó là công sức của tất cả các thành viên tham gia. Bởi vì, với địa hình đảo đá vôi trên biển, việc đi lại giữa các đảo và trên đảo vô cùng khó khăn. Cọ Hạ Long thường mọc trên đỉnh hoặc giữa sườn núi. Ban đầu nhìn tưởng gần nhưng đi mãi mới lên đến được vị trí của cây Cọ. Lên đến nơi rồi không phải cây nào cũng có hoa, có hoa rồi không phải cây nào cũng đậu quả, có quả rồi không phải cây nào cũng còn quả trên cây để thu hái. Chúng tôi đã phải theo dõi quá trình ra hoa, đậu quả và chờ cho quả chín từ tháng 4 đến tháng 9, nhưng phải chuẩn bị cho quá trình này từ năm trước trên cơ sở đã đi khảo sát và lựa chọn những cây mẹ sẽ là những cây thu hái hạt. Đến mùa thu hạt, khi ra đến nơi, tất cả trở về con số 0, trên các cây không còn lấy một quả Cọ, chẳng hiểu lý do gì nhưng các quả xanh và non đều rụng hết, tìm dưới gốc cũng không còn hạt. Vì địa hình dốc và nhiều hốc đá nên các hạt không rơi xuống gốc mà rơi rụng linh tinh hoặc bị loài động vật nào đó ăn. Mọi hi vọng tan biến, chúng tôi chỉ còn cách đặt hi vọng vào việc cố gắng lần tìm dưới gốc cây xem có còn hạt nào rơi xuống còn sót lại. May mắn cuối cùng sau khi lần tìm cả chục cây mẹ ở các đảo khác nhau đã được đánh dấu theo dõi để thu hạt, chỉ có duy nhất một cây còn sót lại một ít hạt rơi trên nền đất mùn, phủ bên trên là lớp lá khô. Ôi chao là mừng, không thể diễn tả nổi nỗi vui mừng lúc đó khi còn lại một ít hạt, chúng tôi thu vội số hạt còn cứng, về phân loại và gieo ươm. Sau 90 ngày chờ đợi, 80 cây con được nảy mầm từ số hạt thu được. Đây là thành quả đầu tiên mà chúng tôi đạt được sau một năm nghiên cứu, theo dõi.
    Rồi cũng đến ngày những cây Cọ con được đưa ra trồng tại hiện trường. Không phải cứ có cây là trồng được, trông địa hình thì tưởng bằng phẳng, nhưng thực tế đi lại chẳng dễ dàng chút nào, đi người không đã khó, đằng này còn vác thêm cả cây con, nước tưới cây, cuốc, xẻng, đồ ăn, nước uống... thì quá là khó khăn và vất vả. Nhưng với tinh thần trẻ khỏe của tất cả thành viên, đều là đoàn viên thanh niên, mọi người làm việc rất hăng say, vui vẻ mà quên hết sự vất vả, mệt mỏi. Kết quả 80 cây Cọ con được trồng thành công tại 2 đảo núi đá vôi. Đối với các bạn trên đất liền, việc trồng 80 cây thật đơn giản, nhưng ở địa hình đảo đá vôi có thể cho đó là kỳ tích đối với chúng tôi.
    Bây giờ, các cây Cọ con đã vượt qua những giai đoạn đầu yếu ớt, 10 năm đầu phát triển rất chậm, mỗi năm chỉ nhú thêm chưa đầy 1cm chiều cao thân, tán lá thì mọc xòe rộng thêm một chút so với những lần kiểm tra trước, tổng thể cả thân và lá cao chưa đầy 1m, nhưng cứ nhìn thấy những cây con xanh tươi và còn sức sống là mừng lắm rồi. Nhưng sau 10 năm, khi chúng tôi ra kiểm tra định kỳ, những cây con phát triển một cách vượt trội như thể đang tuổi dậy thì, có cây cao gần 1,5m.  Được ngắm nhìn những thành quả đang phát triển mỗi ngày một tốt hơn, chúng tôi lại cảm thấy đầy tự hào. Mong ước về một rừng Cọ bạt ngàn trên đảo đá vôi vịnh Hạ Long từ những chồi xanh non nớt ngày nào không còn là mơ mộng nữa, đó sẽ là nơi cho du khách có thể trải nghiệm leo núi, ngắm cảnh vịnh và ngồi nghỉ dưới tán Cọ Hạ Long rợp bóng mát - loài thực vật đại diện cho sức sống mãnh liệt trường tồn trên các đảo đá vôi khắc nghiệt, loài thực vật đặc hữu chỉ có ở khu vực vịnh Hạ Long mà không có ở nơi nào khác. Nó sẽ là minh chứng cho thành quả và nỗ lực đối với công tác bảo tồn Di sản của thế hệ chúng tôi cho thế hệ mai sau và mai sau nữa. Đúng như ý nghĩa và trách nhiệm mà cả thế giới mong đợi cho chúng tôi đối với Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, Di sản là để bảo tồn, gìn giữ và phát huy cho thế hệ mai sau. Vì màu xanh hòa bình của thế giới này. Hãy cùng chúng tôi gìn giữ những giá trị mà Di sản này đang chứa đựng.

Đỗ  Minh Hiền