Vịnh Hạ Long - Di sản thiên nhiên mang trong lòng nhiều giá trị văn hoá lịch sử

Để phát huy truyền thống và ý thức trách nhiệm của những người làm công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam, động viên các tầng lớp xã hội tham gia tích cực vào sự nghiệp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc, ngày 24/11/2005, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 36/2005/QĐ-TTg, lấy ngày 23/11 hàng năm là Ngày Di sản Văn hoá.
Nhắc tới vịnh Hạ Long người ta thường nghĩ ngay tới một vùng thắng cảnh non xanh nước biếc, cảnh sắc tuyệt vời của một Di sản - Kỳ quan thiên nhiên thế giới. Điều ít ai biết, ngay từ năm 1962, vịnh Hạ Long đã được xếp hạng là Di tích danh thắng cấp quốc gia và đến năm 2009, vịnh Hạ Long được xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt.

Vịnh Hạ Long – khu di tích quốc gia đặc biệt, Di sản- kỳ quan thiên nhiên thế giới mang trong mình nhiều giá trị đặc biệt

Vịnh Hạ Long là một trong những cái nôi cư trú của người Việt cổ có niên cách ngày nay 18.000 - 3.500 năm với ba bền văn hoá kế tiếp nhau: văn hoá Soi Nhụ, văn hoá Cái Bèo và văn hoá Hạ Long. 
 Dựa vào các tài liệu khảo cổ học, thì dấu tích sớm nhất của con người có mặt trong khu vực vịnh Hạ Long thuộc về chủ nhân nền văn hóa Soi Nhụ. Kế tiếp là chủ nhân văn hoá Cái Bèo với mối liên hệ với biển đầu tiên và sau cùng là văn hoá Hạ Long. Văn hoá Hạ Long là một nền văn hoá có vai trò rất quan trọng trong nền văn minh Việt cổ, đánh dấu sự tiếp xúc khá phổ biến của cư dân Việt cổ với nền kinh tế biển, tạo ra nền văn hóa biển đặc sắc ở Việt Nam.
Đặc biệt người dân vùng biển Hạ Long vẫn lưu giữ được những nét văn hoá truyền thống độc đáo, phong phú từ bao đời, được thể hiện qua những câu ca dao, tục ngữ, lễ hội, kinh nghiệm, phản ánh tâm tư, tình cảm được truyền từ đời này qua đời khác. Đó là các giá trị văn hoá phi vật thể mang đặc trưng của vùng biển như: Hò, vè, hát đám cưới, hát giao duyên, hò biển và nhiều lễ tục truyền thống như: lễ giở mũi thuyền, tục trồng cây Nêu….Những giá trị văn hoá này hiện vẫn là một “cửa ngỏ”, một “mảnh đất đầy hứa hẹn” cho các nhà nghiên cứu, những người yêu quý, tôn vinh truyền thống văn hoá dân tộc.

Với những giá trị đặc biệt về cảnh quan, địa chất, đa dạng sinh học và văn hoá lịch sử, vịnh Hạ Long không chỉ là di tích quốc gia đặc biệt mà còn là Di sản, Kỳ quan thiên nhiên thế giới và trong lòng Di sản ấy chính là kho tàng văn hoá vật thể và phi vật thể cần được nghiên cứu để bảo tồn. Để bảo tồn và phát huy được những giá trị của vịnh Hạ Long, những năm qua Ban Quản lý vịnh Hạ Long và cùng các đơn vị liên quan đã có nhiều hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá vật thể, phi vật thể của ngư dân Hạ Long, trong đó có các hoạt động bảo tồn, phát huy nghệ thuật trình diễn dân gian hát giao duyên như: nghiên cứu, sưu tầm lời hát giao duyên; phục dựng sinh hoạt hát giao duyên trên vịnh Hạ Long; mời nghệ nhân truyền dạy hát giao duyên cho thế hệ trẻ…Hiện nay, trình diễn hát giao duyên tại Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn (thuộc tuyến du lịch số 3) đang là sản phẩm du lịch độc đáo, đặc sắc trên vịnh Hạ Long, được du khách quan tâm, yêu thích, đặc biệt là du khách nước ngoài. Thông qua đó, việc tuyên truyền, giới thiệu một phần văn hoá của ngư dân vạn chài trên vịnh Hạ Long được lan toả.

Bà Dương Thị Gái (ngồi thứ 2 từ phải sang) trong một buổi truyền dạy hát giao duyên cho thế hệ trẻ trên vịnh Hạ Long

 Mới đây (vào tháng 9/2022), bà Dương Thị Gái, từng là ngư dân trên vịnh Hạ Long - người có nhiều đóng góp trong việc truyền dạy hát giao duyên cho các thế hệ trên vịnh Hạ Long, hiện đang sinh sống tại phường Hùng Thắng, thành phố Hạ Long đã được Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc phong tặng “Nghệ nhân ưu tú” - nghệ thuật trình diễn dân gian. Đây thực sự là niềm vui đối với ngành di sản văn hoá nói chung cũng như tỉnh Quảng Ninh nói riêng, đặc biệt nhân ngày 23/11 năm nay.
Di tích quốc gia đặc biệt, Di sản, Kỳ quan thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long với những giá trị ngoại hạng đã thực sự là địa chỉ thu hút bạn bè trong nước và quốc tế tới để du lịch, tìm hiểu về những giá trị đang được lưu giữ và cả những điều còn tiềm ẩn trong lòng Hạ Long./.