Những người bảo vệ Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long “chỗ nào có rác là có chúng tôi”
Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long với những giá trị ngoại hạng toàn cầu, “báu vật” vô giá không chỉ của Việt Nam mà của toàn nhân loại. Mỗi năm vịnh Hạ Long đón hàng triệu lượt khách tham quan. Đi cùng sức hấp dẫn của Di sản là những thách thức về môi trường, mà đặc biệt là rác thải trôi nổi.
Trên mặt nước mênh mông với diện tích 1553km2, vịnh Hạ Long là nơi diễn ra nhiều hoạt động kinh tế-xã hội, nhiều hoạt động du lịch đan xen; vì thế rác thải trên vịnh Hạ Long đến từ nhiều nguồn khác nhau, không chỉ rác thải từ các hoạt động kinh tế xã hội trên vịnh, mà còn phát sinh từ các khu vực lân cận đất liền, trôi nổi theo thuỷ triều, từ các hoạt động nuôi trồng thuỷ sản, ảnh hưởng từ thiên tai, bão, lũ.
Để bảo vệ môi trường Di sản, trong những năm qua, ở những giai đoạn khác nhau, công tác thu gom rác thải được Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long – Yên Tử (trước đây là Ban Quản lý vịnh Hạ Long) nhiều lần thay đổi mô hình tổ chức thu gom rác thải trên vịnh Hạ Long. Giai đoạn trước năm 2018, Ban tự tổ chức, bố trí nhân lực, phương tiện thu gom rác thải; giai đoạn từ 2018 đến tháng 6/2025, Ban thực hiện phương án thuê nhà thầu thu gom rác; giai đoạn từ tháng 7/2025 đến nay, Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long – Yên Tử tự bố trí nhân lực, điều tiết phương tiện để thu gom, xử lý rác thải trên vịnh Hạ Long. Mô hình tự tổ chức cho phép cơ quan quản lý chủ động kiểm soát quy trình, thời gian và phạm vi thu gom, phù hợp với tình hình thực tế trên địa bàn Di sản.
Nếu trước đây, việc thuê nhà thầu thu gom rác thải, công tác thu gom rác chủ yếu trông chờ vào nhà thầu trên diện tích đã ký hợp đồng, thời gian làm việc cố định 8 tiếng/ngày, tuy nhiên Ban vẫn phải có người giám sát các hoạt động đó. Thì nay, đội ngũ thu gom rác thải của Ban chủ động, linh hoạt bất kể địa điểm và thời gian. Họ hoạt động liên tục bất cứ lúc nào rác xuất hiện. Bằng kinh nghiệm của những người gắn bó với Di sản, hiểu về địa bàn, về thuỷ triều, về từng giai đoạn của thời tiết… những người bảo vệ Di sản vẫn ngày ngày lênh đênh trên mặt biển, qua từng bãi đảo, ngách núi… để miệt mài thu gom rác.
Thu gom rác thải – một công việc thủ công, nhưng trên môi trường sông nước mênh mông sẽ khó có thể thực hiện nếu không có kỹ năng của người ở biển. Hàng ngày, nhân viên của Ban sẽ đi trên tàu môi trường để thực hiện thu gom rác thải theo địa bàn được phân công, rác thu gom được phân loại theo nhóm để dễ vận chuyển và xử lý. Cuối ngày lượng rác sẽ được gom đến các điểm tập kết. Tàu vận chuyển sẽ chuyên chở về bờ để xử lý. Việc thu gom rác thường tập trung tại chân các đảo đá, các bãi cát. Tuy nhiên, cũng có lúc việc thu gom có thể trải rộng trên mặt vịnh khi rác bất chợt xuất hiện nhiều trên biển. Bên cạnh những thuận lợi, công việc của nhân viên thu gom rác thải cũng gặp không ít khó khăn như: phương tiện thu gom rác còn thô sơ, không gian cho việc vớt, xử lý rác còn hẹp, bố trí còn có chỗ chưa hợp lý; kết cấu của phương tiện chưa tối ưu để chứa lượng lớn rác thu được…
Kể từ tháng 7/2025 đến hết tháng 11/2025, đội ngũ nhân viên môi trường của Ban đã thu gom được 2.331,9m3 rác thải các loại, chủ yếu vẫn là các vật liệu từ nuôi trồng thuỷ sản, phao xốp, tre nứa, rác thải từ sinh hoạt…. Điều đó đã góp phần làm giảm hẳn rác thải trôi nổi cùng những “phàn nàn” của du khách khi thăm vịnh Hạ Long.
Ở đâu có sự xuất hiện của con người, ở đó sẽ có rác thải sinh hoạt. Ý thức giữ gìn môi trường của cộng đồng nói chung, của mỗi chúng ta nói riêng là yếu tố quyết định. Vì thế, Ban Quản lý di sản thế giới vịnh Hạ Long – Yên Tử tiếp tục tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ môi trường di sản cho cộng đồng địa phương, khách du lịch tham quan vịnh Hạ Long.
Xác định công tác bảo vệ môi trường Di sản là một trong những nhiệm vụ quan trọng, Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long – Yên Tử tiếp tục duy trì phương án bảo vệ môi trường vịnh Hạ Long theo hướng sử dụng nhân lực của Ban. Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long – Yên Tử xác định đây là lực lượng nòng cốt, gắn bó với Di sản, hiểu Di sản họ chính là lực lượng tuyến đầu để khẩn trương ứng phó khi có sự cố về môi trường, sự phát sinh đột biến của rác thải trên Vịnh.
Để làm tốt công tác bảo vệ môi trường Di sản, thời gian tới, Ban Quản lý di sản thế giới vịnh Hạ Long – Yên Tử xây dựng phương án nhân lực, đào tạo, tập huấn kỹ năng, nghiệp vụ cho đội ngũ nhân viên môi trường hướng tới xây đựng đội ngũ chuyên nghiệp hoá công tác bảo vệ môi trường.
Với phương châm “chỗ nào có rác là có chúng tôi”, đội ngũ nhân viên môi trường của Ban Quản lý di sản thế giới vịnh Hạ Long – Yên Tử vẫn đang hàng ngày miệt mài gìn giữ vịnh Hạ Long - ngôi nhà của họ - ngôi nhà chung của Việt Nam và của thế giới./.
Hương Quỳnh