Hành trình ba mươi năm đưa Di sản thế giới vịnh Hạ Long hội nhập với quốc tế
Trong những năm qua, Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử luôn xác định hoạt động hợp tác quốc tế về di sản thế giới vịnh Hạ Long là một trong những nhiệm vụ quan trọng, nền tảng góp phần đẩy mạnh ngoại giao chính trị và ngoại giao kinh tế, quảng bá mạnh mẽ văn hóa, hình ảnh, con người của tỉnh ra quốc tế, giúp khẳng định và giữ vững thương hiệu, cùng với đó góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế di sản của tỉnh. Hình ảnh của di sản cũng từng bước trở thành biểu trưng nhận diện, thương hiệu của địa phương, thu hút các nhà đầu tư kinh tế và thúc đẩy sự hòa nhập của kinh tế địa phương vào hoạt động kinh tế chung của cả nước. Danh hiệu Di sản Thế giới đã và đang không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển công nghiệp văn hóa, mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị độc đáo của khu vực.
Kể từ khi vịnh Hạ Long gia nhập “Ngôi nhà chung Di sản thế giới UNESCO” năm 1994, và mới đây nhất là Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc năm 2025, các hoạt động hợp tác quốc tế trong quản lý, bảo tồn và phát huy Di sản luôn được Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử (trước đây là Ban Quản lý vịnh Hạ Long) tham mưu tỉnh Quảng Ninh triển khai thực hiện hiệu quả, gắn kết chặt chẽ với việc triển khai phù hợp Nghị quyết 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới và Chiến lược Ngoại giao văn hoá đến năm 2030. Bên cạnh đó, Luật Di sản văn hóa cũng dành riêng một mục “Hợp tác quốc tế về di sản văn hóa”, qua đó khẳng định mạnh mẽ Nhà nước có chính sách và biện pháp đẩy mạnh quan hệ hợp tác với các nước, tổ chức, cá nhân nước ngoài trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản”. Mặc dù có những thời điểm, hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực di sản được triển khai trong bối cảnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi dịch bệnh Covid-19 và sự tác động mạnh mẽ của dịch bệnh đến nền kinh tế thế giới; nhưng có thể nói, Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử trong 30 năm xây dựng và trưởng thành đã khẳng định được vai trò vị thế của mình trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao, đồng thời là đơn vị đã xây dựng thành công và phát huy hiệu quả mối quan hệ hợp tác với quốc tế trong công tác quản lý, bảo vệ Di sản thế giới vịnh Hạ Long, như: Trung tâm Di sản thế giới UNESCO, Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên quốc tế IUCN, Mạng lưới các nhà quản lý Di sản thế giới biển, Hiệp hội các vịnh đẹp nhất thế giới, Văn phòng UNESCO tại Hà Nội, Văn phòng IUCN Việt Nam… Qua đó, nhiều hoạt động giao lưu với các nước trong và ngoài khu vực về kinh tế - văn hóa, đặc biệt là lĩnh vực quản lý, bảo tồn di sản đã được triển khai, nhiều chương trình dự án được tài trợ thực hiện, đưa vịnh Hạ Long hội nhập với các hoạt động quốc tế về bảo vệ di sản thế giới, thu hút được nhiều dự án triển khai ở vịnh Hạ Long[1] liên quan đến các lĩnh vực: nghiên cứu, bảo tồn di sản; bảo vệ môi trường và giáo dục cộng đồng; nâng cao năng lực quản lý di sản. Bên cạnh đó, Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử còn thường xuyên nhận được sự hỗ trợ, tư vấn của các chuyên gia IUCN, UNESCO, ICOMOS trong quản lý di sản, đặc biệt là về lĩnh vực bảo vệ môi trường, đánh giá sức tải, quản lý du lịch bền vững.
Không dừng lại ở đó, các hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực di sản còn được thực hiện thông qua hợp tác nghiên cứu khoa học, hợp tác đầu tư, nghiên cứu, thu thập tư liệu, tham vấn ý kiến từ các chuyên gia, nhà khoa học, các cấp, ngành quản lý được triển khai tích cực thông qua tổ chức các hội nghị, hội thảo có quy mô trong nước và quốc tế: Hội thảo quốc tế bảo tồn và phát huy các giá trị Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long - Tầm nhìn mới; Hội thảo quốc tế bảo tồn, phát huy bền vững giá trị Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long năm 2014; Hội thảo khoa học “Nhận diện giá trị nổi bật toàn cầu của quần thể di tích và danh thắng Yên Tử”; Hội thảo khoa học quốc tế “Trần Nhân Tông và Phật giáo Trúc Lâm - Đặc sắc tư tưởng, văn hóa”; Hội thảo khoa học quốc tế “Bạch Đằng và Nhà Trần trong bối cảnh thế giới thế kỷ XIII”; Hội thảo Sức tải khu Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long và quản trị phát triển du lịch bền vững năm 2022…
Hoạt động hợp tác quốc tế trong công tác truyền thông quảng bá di sản cũng từng bước được đổi mới: hoạt động truyền thông, quảng bá các sản phẩm, dịch vụ du lịch vịnh Hạ Long, Bái Tử Long, Yên Tử trên website và các mạng xã hội được chú trọng đẩy mạnh (wewbsite Youtube, Facebook, Twitter, Zalo,...); hình ảnh các di sản thế giới của tỉnh Quảng Ninh được quảng bá ra nước ngoài bằng nhiều hình thức, như thông qua các kênh truyền hình quốc tế nổi tiếng như: CNN (Mỹ), NHK, TBS (Nhật Bản), Ocean (Canada), KBS (Hàn Quốc)…; thông qua cuộc vận động bầu chọn 7 kỳ quan thiên nhiên mới của thế giới; quảng bá trên Tạp chí Inflight Heritage của Hãng hàng không Quốc gia Việt Nam (VN Airlines); liên kết với website của Trung tâm Di sản thế giới UNESCO, Hiệp hội các vịnh đẹp nhất thế giới, Mạng lưới các Di sản biển.... Trên nhiều trang mạng quảng bá du lịch của các công ty tư vấn du lịch hay hãng lữ hành hàng đầu trên thế giới như Touropia, Lonely Planet, World Travel Guide, Govoyagin, Travel News, Geographic… ta đều thấy giới thiệu về vịnh Hạ Long; Google về địa điểm phải xem (must-see) và phải làm (must-do) đầu tiên khi đến Việt Nam đều thấy từ khóa “vịnh Hạ Long” hiện lên. Đây cũng là lý do vịnh Hạ Long liên tiếp được nêu tên trong các giải thưởng của các hãng lữ hành, các kênh truyền hình nổi tiếng như CNN, BBC hay các Tạp chí hàng đầu về du lịch như Travel Magazine, National Geographic Mymodernmet… Theo bình chọn của Tour Voyage thì 50% người được khảo sát đều muốn quay lại vịnh Hạ Long mặc dù tỷ lệ trung bình của du khách quốc tế muốn quay lại Việt Nam là dưới 20%. Điều này cho thấy Di sản thế giới vịnh Hạ Long đã được quảng bá hình ảnh rộng rãi trên thế giới, tạo nên sức hút đối với du khách thập phương; Các hoạt động du lịch của vịnh Hạ Long đã và đang đóng góp tích cực, thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng chuyển dịch từ “nâu” sang “xanh”, phát triển du lịch - dịch vụ và thương mại trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. Giai đoạn 1996 - 2025, Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long đã đón tiếp trên 60 triệu lượt khách tham quan, trong đó có trên 33 triệu lượt khách quốc tế với nhiều đoàn khách đối ngoại cấp cao của Đảng và Nhà nước; thu phí tham quan đạt trên 9.500 tỷ đồng. Nguồn thu này đã giúp bổ sung phần đáng kể vào nguồn tài chính dành cho cải thiện kết cấu hạ tầng, giáo dục, y tế, an ninh và cho chính việc bảo tồn di sản.
Sự kiện Ủy ban Di sản thế giới ghi danh mở rộng ranh giới Di sản thế giới vịnh Hạ Long gộp cả Quần đảo Cát Bà (năm 2023) và ghi danh Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc vào Danh mục Di sản Văn hóa thế giới UNESCO một lần nữa khẳng định vai trò, vị thế của Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử trong hoạt động hợp tác quốc tế và sự đóng góp không nhỏ của hoạt động đối ngoại hợp tác quốc tế của Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử trong quá trình bảo tồn, phát huy giá trị di sản thế giới vì sự phát triển bền vững và đổi mới sáng tạo.
Trong những năm tiếp theo, để Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử trở thành “tài sản” và lan tỏa, phát huy “quyền lực mềm”, hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế sẽ tiếp tục được Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử tham mưu tỉnh Quảng Ninh triển khai thực hiện trên cơ sở bám sát các quan điểm, định hướng chỉ đạo của Bộ Chính trị tại 04 Nghị quyết trụ cột; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2025 - 2030 và Nghị quyết số 17-NQ/TU (ngày 30-10-2023) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh; cùng với việc đăng cai tổ chức Chương trình kỷ niệm 30 năm thành lập Hiệp hội các vịnh đẹp nhất thế giới tại tỉnh Quảng Ninh; uy tín của Ban Quản lý Di sản thế giới vịnh Hạ Long - Yên Tử tại các hiệp hội, diễn đàn mà vịnh Hạ Long là thành viên và ký kết chương trình hợp tác với Văn phòng UNESCO tại Hà Nội về di sản thế giới và đổi mới sáng tạo ... sẽ góp phần sớm hoàn thành mục tiêu: Đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, tỉnh Quảng Ninh trở thành trung tâm du lịch quốc gia, tầm quốc tế, điểm đến hàng đầu khu vực ASEAN gắn với Di sản - Kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long; quần thể di tích và danh thắng Yên Tử; quần thể di tích Thương cảng cổ Vân Đồn,... và các dịch vụ du lịch biển đảo đẳng cấp thế giới./.
Thu Huyền