Hát giao duyên Hạ Long - Thơ và tình trên sóng nước Hạ Long
“Trên mây sa
Dưới hòn Gà Chọi
Anh hát câu này anh gọi nàng ra
Những lời mình hát hôm qua
Đêm nay hát nữa mau ra hát cùng
Hát cho con gái có chồng
Con trai có vợ, nạ dòng có con…”
Tiếng hát vang lên giữa vùng biển trời non xanh nước biếc Hạ Long, khi chờ trăng lên, đón gió chờ nước hay trong những đêm thanh vắng, chung bến chung thuyền, trong khung cảnh con người cảm thấy mình nhỏ bé đơn độc giữa biển trời, muốn tìm người bạn tâm tình. Đó là lời hát giao duyên mềm mại mà trữ tình sâu lắng của cư dân vạn chài Hạ Long.
Không chỉ là một tác phẩm điêu khắc hùng vĩ, một trang sử đá của thiên nhiên ban tặng cho con người mà vịnh Hạ Long chứa đựng nhiều giá trị văn hoá của cộng đồng ngư dân nơi đây. Trong đó, Hát giao duyên, loại hình văn hoá phi vật thể địa phương.
Hát giao duyên gồm có Hát đúm, hát chèo đường và hát đám cưới
Hát đúm còn có tên gọi khác là hát giai gái, hát đúm là lối hát đối đáp thể hiện tình yêu lứa đôi, ca ngợi cảnh đẹp thiên nhiên thơ mộng. Lời hát cũng mộc mạc, chân thành như chính những con người nơi đây, qua đó thể hiện rõ nét về đời sống sinh hoạt hàng ngày, công việc lao động sản xuất, những ước vọng về tương lai và cả niềm tự hào về quê hương mình. Hát đúm là cơ hội, là phương tiện để nam nữ tìm hiểu, gắn bó tình cảm. Đó là một khoảnh khắc thơ mộng khó quên, có tính chất truyền đời trong cuộc sống mưu sinh của cộng đồng ngư dân vạn chài Hạ Long.
Hát chèo đường (chèo thuyền, hò biển) là lời hát giao lưu tìm bạn khi nghỉ ngơi, lao động hay đang di chuyển. Giai điệu của hò biển thường được mở đầu bằng câu ơ hò ngân nga như giãi bày tâm sự, phá tan đi cảm giác đơn độc, lẻ loi, hiu quạnh một mình. Với nhiều cung bậc cảm xúc, hò biển trở thành cầu nối tình cảm để các con thuyền xích lại gần nhau hơn và làm cho trái tim cùng chung nhịp đập.
Qua những lời ca tiếng hát giao duyên ấy, có đôi nam nữ nên duyên, kết bạn trăm năm, và hát đám cưới lại là đoạn kết thật đẹp cho tình yêu ấy. Hát đám cưới là hát đối đáp trong hội cưới, với lời hát chúc mừng đôi vợ chồng trẻ, đồng thời cũng là cơ hội giao lưu kết bạn của đôi bên. Diễn trình hát đám cưới trải qua 3 đoạn tương ứng với ba dải lụa trên thuyền nhà gái (lụa xanh, lụa vàng và lụa đỏ). Nhà gái ra vế đối, nếu nhà trai đối được thì lần lượt dải lụa ứng với các ngõ được mở ra, nhà trai sẽ đón được dâu về.
“… Chiếu hoa chậu nước anh ơi
Rửa chân cho sạch ngồi vào chiếu hoa…”
Ngày nay cùng với sự phát triển của xã hội, đời sống tinh thần của ngư dân Hạ Long không ngừng được nâng lên. Bên cạnh đó, với sự quan tâm của UBND tỉnh Quảng Ninh, các cơ quan, tổ chức xã hội, đời sống của ngư dân Hạ Long ngày càng được quan tâm, tạo điều kiện phát triển về cả vật chất và tinh thần, về an sinh xã hội,đặc biệt là việc bảo tồn và phát huy các nét văn hoá đặc trưng.
Tiếng hát giao duyên vẫn được vang lên giữa biển trời Hạ Long như thể hiện sự trường tồn, cần lưu giữ và phát huy hơn nữa những giá trị văn hoá đậm nét biển của vịnh Hạ Long.
Nguyễn Thị Hà Linh