Giá trị đa dạng sinh học của vịnh Hạ Long
Vịnh Hạ Long được biết đến là một vùng biển nước rộng lớn với hàng nghìn đảo đá vôi sừng sững giữa biển xanh như một tuyệt tác của tạo hóa. Nhưng phía sau sự tĩnh lặng của đá, vẻ trầm mặc của những hang động huyền bí, điều bí mật dưới những tán rừng xanh ngắt hay sâu trong lòng biển cả, có một thế giới khác đầy sôi động - thế giới của hàng ngàn sinh vật tồn tại và sinh trưởng trong lòng Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long.
Không chỉ mang vẻ đẹp thẩm mỹ ngoại hạng, chứa đựng giá trị đặc biệt về địa chất, địa mạo, vịnh Hạ Long là một "trung tâm đa dạng sinh học"cao ở Việt Nam. Vịnh Hạ Long nối liền với vịnh Bái Tử Long và quần đảo Cát Bà tạo thành một quần thể biển đảo có nhiều điều kiện tự nhiên thuận lợi để hình thành một hệ thống đa dạng các Habitat (nơi sinh cư) biển và đảo. Đây chính là cơ sở để hình thành nên sự đa dạng sinh học cho vịnh Hạ Long.
Giá trị đa dạng sinh học ấy thể hiện ở sự đa dạng về các hệ sinh thái, đa dạng về nguồn gen quí hiếm và đa dạng về thành phần giống loài.
Vịnh Hạ Long là một vùng biển kín với 1969 hòn đảo tạo ra môi trường vi khí hâụ và sinh cảnh biệt lập, nơi đây hội tụ đủ 10 kiểu hệ sinh thái đặc thù của quần đảo đá vôi vùng nhiệt đới. Đây chính là những "ngôi nhà" riêng biệt, tạo nên sự phong phú hiếm có cho khu vực: Hệ sinh thái Tùng – Áng đặc trưng và độc đáo của vùng đá vôi Hạ Long - Bái Tử Long - Cát Bà. Áng là hồ nước nằm giữa các đảo, còn Tùng là vụng nước có cửa thông ra vịnh. Tại đây đã tìm thấy hơn 72 loài động thực vật (Rong, Thân mềm, Giáp Xác, San hô…) sống biệt lập, tạo nên một thế giới yên bình, khác biệt hẳn với bên ngoài; Hệ sinh thái Hang động: Trong bóng tối và độ ẩm cao, vẫn có những "cư dân" kiên cường như loài Dơi (phổ biến tại động Đầu Gỗ, Thiên Long) cùng 2 loài cá và 6 loài giáp xác đặc hữu của riêng vịnh Hạ Long. Các loài này vừa là mẫu vật sống để nghiên cứu quá trình tiến hoá của sinh vật, vừa mang đặc trưng của quá trình lịch sử tiến hoá hàng nghìn năm của quần thể các đảo đá vôi Hạ Long và khu vực; Hệ sinh thái Rạn san hô: Được ví như "thành phố dưới đáy biển", rạn san hô nơi đây (tập trung tại Cống Đỏ, Trà Sản...) là nơi trú ngụ của 110 loài san hô cứng cùng hàng trăm loài cá, trai ngọc và tôm hùm quý giá. Nhờ có môi trường tương đối ổn định, nhiều hang hốc để trú ngụ và lẩn tránh kẻ thù; Hệ sinh thái Rừng ngập mặn là nơi nuôi dưỡng và sinh trưởng của nhiều loài động, thực vật trong cả vòng đời hay một giai đoạn nào đó trong vòng đời. Những "lá phổi xanh" này tại các vụng Ba Cửa, hang Đầu Gỗ không chỉ bảo vệ bờ biển mà còn là nơi nuôi dưỡng 500 loài sinh vật khác nhau. Ngoài ra còn có các hệ sinh thái Cỏ biển, hệ sinh thái vùng triều đáy cứng, hệ sinh thái vùng triều đáy mềm, hệ sinh thái vùng ngập nước thường xuyên ven bờ, hệ sinh thái bãi triều cát… đều mang những đặc điểm khác biệt, là nơi sinh trưởng và phát triển của các loài đặc sản và đem lại nguồn lợi kinh tế cao
Sức hấp dẫn của đa dạng sinh học Hạ Long còn nằm ở những con số "biết nói". Đến nay, đã thống kê được gần 3.000 loài động, thực vật: 507 loài thực vật bậc cao, trong đó 21 loài quý hiếm ghi trong Sách đỏ Việt Nam và 15 loài đặc hữu chỉ có thể tìm thấy tại Hạ Long mà không có ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới; Từ những loài nhỏ bé như cua hang, tôm Alpheoid đến những loài quý hiếm như Voọc đầu trắng, cá Song vân giun, hay mực Thước... tất cả tạo nên một bức tranh sinh tồn đầy màu sắc.
Vịnh Hạ Long còn là nơi cất giấu và giữ gìn nguồn gen đặc hữu ít được biêt đến, quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng như Bọt biển, cá Niếc hang, Bào ngư chín lỗ, Voọc đầu trắng, cá Cúi… Một "kho dược liệu tự nhiên" khổng lồ với khoảng 357 loài cây cỏ và gần 100 loài động vật có thể làm thuốc như Cốt toái bổ, Củ bình vôi, Chè đắng, Rong đen, Ong đen, Xuyên sơn giáp, Hải mã, Bìm bịp... không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn là di sản quý giá cho y học. Sự đa dạng này đã khẳng định được sự khác biệt của Hạ Long so với các vùng khác trong khu vực, mang ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với khoa học, đây là những mẫu vật sống phục vụ cho việc nghiên cứu quá trình tiến hoá, phát triển của sinh vật mang những đặc trưng riêng về môi trường sống của khu vực.
Hạ Long không chỉ là những hòn đảo hiên ngang trên sóng nước qua hàng triệu năm vẫn không ngừng vận động, là nơi lưu giữ những giá trị nguồn gen quý báu giúp chúng ta hiểu hơn về quá trình tiến hóa của sinh vật.
Đi giữa lòng di sản, khi ngắm nhìn một nhành hoa Móng bò thơm hay một rạn san hô rực rỡ dưới làn nước trong, chúng ta mới thực sự cảm nhận được rằng: Hạ Long đẹp không chỉ ở cái nhìn đầu tiên, mà còn đẹp ở sự bền bỉ của những mầm sống đang ngày đêm sinh sôi trong từng khe đá, lòng hang. Bảo tồn đa dạng sinh học nơi đây chính là bảo vệ hơi thở của di sản cho tương lai.